Poznaj miejscowości

 

Szlak rzeki Łyny poza walorami przyrodniczymi, daje możliwość poznawania ciekawej historii miast i miejscowości oglądanych na trasie spływu.

Poznaj najciekawsze z nich: 

Ruś

Jedna z najpiękniej położonych warmińskich miejscowości, założona w 1375 roku. Rozciąga się na wysokiej skarpie opadając ku zakolu rzeki Łyny. Z tego powodu często nazywana jest Szwajcarią Warmińską. Wieś otoczona jest dużym kompleksem leśnym Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej. Jest to pozostałość średniowiecznej Puszczy Galindzkiej. W pobliżu znajduje się Rezerwat Las Warmiński, utworzony w celu ochrony naturalnych obszarów leśnych oraz malowniczego przełomu Łyny. Dawniej rzeką spławiano drewno do tartaków w Olsztynie. W Rusi znajdziemy przykłady starego budownictwa XIX i XX wieku. W centrum wsi stoi drewniany młyn. Ten dwupiętrowy budynek był używany aż do II wojny światowej. Obok można obejrzeć jaz wodny z małą elektrownią. Nieopodal wznosi się charakterystyczna  dla Warmii ceglana kapliczka z 1887 roku. Nieco innym obiektem sakralnym jest wznosząca się obok kapliczka słupowa, wykonana z jednego pnia drzewa i przykryta dachem. Dzwon umieszczony pod nim wzywał dawniej mieszkańców na modlitwę i powiadamiał o śmierci któregoś z nich. Wartym obejrzenia jest również przedwojenna karczma z zajazdem.  Niedaleko stąd jest Łańsk – tajny i ekskluzywny ośrodek Urzędu Rady Ministrów PRL. Polowało tutaj wielu znanych polityków: Gomułka, Chruszczow, Breżniew, Fidel Castro, Gierek.

Bartąg

Stara warmińska miejscowość lokowana w 1345 roku. We wsi zachował się XIV wieczny kościół z barokowym wyposażeniem. Mimo rozbudowy w 1934 roku bryła budynku zachowała gotycki charakter. Po obu stronach bramy kościelnej wbudowano pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców. Wmurowane żeliwne tablice z nazwiskami i datą śmierci parafian zostały skradzione w 2006 roku. Dzięki staraniom mieszkańców pojawiły się nowe, marmurowe. W okresie 20-lecia międzywojennego tego rodzaju pomniki powstawały w wielu miejscowościach Warmii i Mazur.  W XVIII wieku przy tutejszym kościele istniało Bractwo Opatrzności Bożej. Papież Pius VI ustanowił przywileje odpustowe dla jego członków w 1780 roku. Z kultem Opatrzności Bożej związane były pielgrzymki okolicznej ludności, zwane łosierami. Ludność Warmii była katolicka i bardzo religijna. Świadczą o tym charakterystyczne przydrożne kapliczki, których tutaj zachowało się 5. Bartąg, jak też inne miejscowości południowej Warmii, był objęty osadnictwem polskim. I mimo przynależności do państwa pruskiego jeszcze w 1861 roku większość mieszkańców posługiwała się językiem polskim. 

Olsztyn

Stolica województwa Warmińsko – Mazurskiego i  największe miasto regionu (176 tys. mieszkańców). Prawa miejskie otrzymał w 1353 roku od Kapituły Warmińskiej. Pofałdowany krajobraz polodowcowy, trzy rzeki przepływające przez miasto oraz 15 jezior, a także lasy i parki czynią Olsztyn jednym z najbardziej zielonych i malowniczych miast w Polsce. Nad krajobrazem miasta dominuje maszt radiowo-telewizyjny zbudowany w 1969 roku. Mierzy prawie 360 m i jest jedną z najwyższych konstrukcji w Polsce. W samym centrum utworzono 13 hektarowy  Park Centralny. Wyposażony w place zabaw, ścieżki spacerowe, zadaszone altany oraz przystań kajakową. Najważniejszym zabytkiem Olsztyna jest XIV wieczny zamek Kapituły Warmińskiej. Na ścianach krużganka zachował się jedyny instrument astronomiczny wykonany przez samego Mikołaja Kopernika – tablica astronomiczna do wyznaczania momentu równonocy wiosennej. Od strony rzeki można zobaczyć prywatny wykusz ustępowy kanoników. Zamek olsztyński, jako jeden z najlepiej ufortyfikowanych, pełnił również rolę skarbca kapituły w czasach wojny. Spacerując po Starym Mieście,  zwróćmy uwagę na gotyckie budowle: Bazylika Katedralna p.w. Św. Jakuba (w której w młodości organistą był Feliks Nowowiejski-kompozytor  muzyki do Roty),  Stary Ratusz, Wysoką Bramę. Pamiętają one  jeszcze czasy Kopernika. Bardzo wyraźnie jest widoczny średniowieczny układ ulic przecinających się pod kątem prostym z centralnie położonym rynkiem. Na przełomie wieków Olsztyn staje się najszybciej rozwijającym się miastem Prus Wschodnich. Kolej dociera tu w 1872 roku co daje impuls do jego rozwoju.

Brąswałd

Wieś założona w 1337 roku, atrakcyjnie położona w pagórkowatym krajobrazie. Dominującą budowlą jest położony na wzgórzu neogotycki kościół. W 1912 roku z inicjatywy księdza Walentego Barczewskiego na ścianach świątyni wykonano patriotyczne polichromie przedstawiające sceny z dziejów Polski i Warmii. Kapłan ten był działaczem społecznym, historykiem, pisarzem, obrońcą języka polskiego. Położył wielkie zasługi dla przetrwania mowy polskiej i świadomości narodowej.  Został pochowany na cmentarzu znajdującym się naprzeciwko kościoła. Warto odwiedzić to miejsce, zachowało się na nim wiele starych nagrobków. W centrum wsi znajdziemy budynek polskiej szkoły działającej w okresie międzywojennym. Tu działało też Koło Związku Polaków w Niemczech. W Brąswałdzie urodziła się znana poetka i działaczka warmińska – Maria Ziętara-Malewska. Za swoje zasługi została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.  Interesującym zabytkiem techniki jest elektrownia wodna na Łynie wybudowana w latach 30. ubiegłego wieku z  działającymi urządzeniami z tamtych czasów.

Dobre Miasto

Zostało założone w 1329 roku. Obszar dawnego starego miasta leży na wyspie otoczonej ramionami Łyny. Dominującą budowlą krajobrazu miasta jest XIV wieczna kolegiata z zabudowaniami mieszkalnymi i gospodarczymi. W średniowieczu pełniał funkcję obronną. Ten drugi co do wielkości kościół na Warmii obecnie ma tytuł bazyliki mniejszej. Wiele cennych zabytków znajdziemy wewnątrz kościoła, m.in. w nawie południowej pod ołtarzem znajdziemy relikwiarz św. Innocentego z jego szkieletem w przeszklonej trumnie. Z obwarowań miejskich pozostała Bociania Baszta nad rzeką. Tereny do niej przyległe zostały niedawno uporządkowane i zagospodarowane. Powstały bulwary i miejsca koncertowe. Godnym uwagi miejscem jest tzw. Kalwaria Warmińska położona w pobliskim Głotowie. Wiernie naśladuje Jerozolimską Drogę Krzyżową pod względem długości i ukształtowania terenu. Jest to jedyny tego typu obiekt na Warmii. Tutejszy XVIII wieczny zabytkowy kościół ma ciekawą historię i jest znanym miejscem pielgrzymkowym.

Smolajny

Wieś lokowana w 1290 roku, znana jako letnia rezydencja biskupów warmińskich. Najcenniejszym zabytkiem jest barokowy pałac usytuowany na wysokim brzegu Łyny. Został wybudowany w latach 1741-1746 z inicjatywy biskupa Adama Grabowskiego. W kompleksie pałacowym znajduje się też wieża bramna z oficyną oraz pałacyk myśliwski. Całość otoczona jest 8 hektarowym parkiem. Lata świetności zabytku przypadają na rządy biskupa Ignacego Krasickiego, który chętnie spędzał tu czas. Rezydencję otoczył ogrodami w stylu angielskim, które wzbogacił licznymi gatunkami roślin i kwiatów. Założył też zwierzyniec i hodowlę jeleni, dlatego Smolajny stały się miejscem popularnych polowań. Z tego okresu zachował się dworek myśliwski. W pobliżu rozciąga się duży kompleks lasów wichrowskich. II wojnę światową pałac przetrwał w dobrym stanie. W okresie powojennym działał w Smolajnach Zespół Szkół Rolniczych. Obecnie obiekt jest własnością Archidiecezji Warmińskiej.

Lidzbark Warmiński

Miasto położone nad Łyną i jej dopływem Symsarną, otoczone wzgórzami morenowymi, historyczna stolica Warmii. Należy do międzynarodowej sieci miast Cittaslow. Prawa miejskie otrzymało w 1308 roku. Decydującym momentem dla Lidzbarka było przeniesienie siedziby biskupów warmińskich, którzy urzędowali tu od 1350 do 1795 roku. W tym czasie miasto było ważnym centrum politycznym i kulturalnym. Ze względu na historię i liczne zabytki,  Lidzbark Warmiński nazywany jest Perłą Warmii. Zamek biskupów warmińskich to jeden z najlepiej zachowanych zamków gotyckich w Polsce. Z powodu krużganków otaczających dziedziniec, zwany Wawelem Północy. Wnętrza pokryte są ściennymi malowidłami, z których najstarsze pochodzą z XIV wieku. Cały kompleks składa się z zamku, gdzie obecnie jest Muzeum Warmińskie i przedzamcza, w którym znajduje się Hotel Krasicki. Zamek Lidzbarski został uznany za Pomnik Historii  jako jeden z 5 obiektów w województwie warmińsko-mazurskim. O Lidzbarku Warmińskim pisano, że jest miastem mężów znamienitych. Mikołaj Kopernik przez 7 lat pełnił funkcję osobistego sekretarza i lekarza swojego wuja biskupa Łukasza Watzenrode. Tutaj napisał tzw. Komentarzyk czyli zarys teorii heliocentrycznej. Ignacy Krasicki – najwybitniejszy twórca epoki oświecenia był biskupem warmińskim w latach 1766-1795. W Lidzbarku powstały największe jego dzieła. Biskup Stanisław Hozjusz – jeden z czołowych przywódców polskiej i europejskiej kontrreformacji, znany również ze sprowadzenia zakonu Jezuitów do Polski. Jan Dantyszek i Adam Grabowski to również związane z Lidzbarkiem postaci historyczne. Godnymi uwagi zabytkami są: Wysoka Brama , fragmenty murów miejskich, kościół pw. Piotra i Pawła (z 66 metrową wieżą), neoromański kościół (dawniej ewangelicki obecnie cerkiew prawosławna) oraz budynek oranżerii (położony na terenie byłych ogrodów biskupich). Dla fanów motoryzacji miasto słynie z jednego z najlepszych w kraju torów motokrosowych. Co roku w sierpniu w Lidzbarku odbywają się Wieczory Humoru i Satyry – najstarszy w kraju przegląd kabaretowy . W niedalekim Stoczku Klasztornym znajduje się miejsce uwięzienia kardynała Stefana Wyszyńskiego i jego Izba Pamięci.   

Bartoszyce

Położone na dawnym terytorium pruskiego plemienia Bartów  w historycznej krainie Prusy Dolne, założone w 1326 roku. Najważniejszym zabytkiem jest trójnawowa gotycka bazylika pw. Św. Jana Ewangelisty. Historia kościoła, który najpierw służył katolikom, po 1525 roku – ewangelikom, a obecnie jest ponownie katolicki, odzwierciedla skomplikowane losy Warmii i Mazur. Warto zwrócić uwagę na zachowany średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta. Z obwarowań miejskich ocalała gotycka Brama Lidzbarska. Interesujące i wyjątkowe są Kamienne Baby: Bartek i Gustebalda. Są to posągi przedstawiające mężczyzn i stanowią pozostałość po plemionach pruskich. Bartoszyckie posągi są jednymi z dwunastu ocalałych Bab Pruskich. Oryginalny pod względem położenia jest cmentarz wojenny z I wojny światowej, gdyż na wzgórzu nad Łyną groby położone są na 7 tarasach. Ciekawostką jest,  iż w latach 1966-1968 ks. Jerzy Popiełuszko, jako kleryk, odbywał służbę wojskową w specjalnej bartoszyckiej jednostce o zaostrzonym rygorze. W pobliżu Bartoszyc w Bezledach znajduje się jedno z głównych przejść granicznych z Rosją (Obwód Kaliningradzki).

Sępopol

Położony jest na terenie Niziny Sępopolskiej przy ujściu rzeki Guber do Łyny. Okoliczne tereny wyróżnia typowo rolniczy krajobraz. Są tu najżyźniejsze ziemie w regionie. Lokowane w 1351 roku miasteczko jest nieduże (ok.2 tys. mieszkańców). W najstarszej jego części,  położonej na półwyspie, znajduje się gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła z 56 metrową wieżą. Wnętrze świątyni jest bogato wyposażone. Na drzwiach ambony zachował się portret Marcina Lutra, gdyż przez ponad 400 lat był to kościół ewangelicki. Cały zespół kościelny robi ogromne wrażenie, otoczony jest gotyckimi murami z basztą i neogotycką plebanią.   

Stopki

Ostatnia polska miejscowość na szlaku Łyny, położona jest 4 km od granicy z Rosją. Rzeka w Stopkach niczym nie przypomina Łyny z wcześniejszego biegu: zwalnia i rozlewa się szeroko, miejscami osiągając 200 m szerokości tworzy sztuczne jezioro. Zbiornik o długości około 30 km powstał dzięki zaporze wodnej. Zbudowany we Frydlądzie ( obecnie Prawdinsk ) w latach 20. XX wieku, ma 850 m długości i 14 m wysokości i jest największą elektrownią na Łynie.

powrót

Udostępnij post